DAO: Đặc điểm, thách thức và chiến lược ứng phó của hình thức tổ chức mới nổi

Lời nói đầu

Cuốn sách "Tái cấu trúc tổ chức" phân loại các mô hình tổ chức trong lịch sử nhân loại thành năm loại, trong đó tổ chức màu xanh được coi là hình thái lý tưởng của tổ chức trong tương lai, với các đặc điểm như ra quyết định phân tán, quản lý tự chủ và sứ mệnh tiến hóa. Trong những năm gần đây, sự trỗi dậy của tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) đại diện cho thực tiễn tiên phong của ý tưởng tổ chức màu xanh. Bài viết này nhằm khám phá các đặc điểm cốt lõi của DAO, những thách thức về quản trị mà nó phải đối mặt và các chiến lược ứng phó tương ứng.

Định nghĩa và đặc điểm của DAO

DAO là một hình thức tổ chức số mới nổi dựa trên công nghệ blockchain, hợp đồng thông minh và tiền điện tử. Tính đến tháng 8 năm 2024, trên toàn thế giới đã có hơn 50.000 DAO được thành lập, với hơn 10 triệu người nắm giữ token quản trị, tổng số tiền trong kho bạc tập thể đã vượt quá 21 tỷ đô la.

Các đặc điểm cốt lõi của DAO chủ yếu thể hiện ở hai khía cạnh là phi tập trung và tự chủ:

1. Khía cạnh kỹ thuật:

   • Công nghệ blockchain dựa trên lưu trữ phân tán
   • Sử dụng hợp đồng thông minh để tự động thực hiện quyết định
   • Tuân theo tư tưởng "mã là luật"

2. Cấp độ quản trị:

   • Quyền quyết định được chia sẻ giữa tất cả các thành viên
   • Dân chủ hóa quá trình ra quyết định
   • Sử dụng token quản trị để bỏ phiếu
   • Thành viên tự do tham gia xây dựng cộng đồng

DAO thường có hai mục tiêu, vừa tạo ra lợi nhuận vừa đạt được cộng đồng bền vững, không chỉ tạo ra lợi nhuận trong thị trường tiền điện tử đang thay đổi mà còn chú trọng đến lợi ích chung của cộng đồng.

Những thách thức trong quản trị của DAO

Mặc dù DAO có những ý tưởng tổ chức tiên tiến, nhưng trong thực tế vẫn gặp phải nhiều thách thức:

1. Xu hướng tập trung quyền quyết định:

   • Token quản trị dần được kiểm soát bởi một số "cá voi" hoặc liên minh cử tri
   • Cấu trúc tổ chức xuất hiện phân tầng quyền lực, hình thành trung tâm quyền lực mới

2. Cử tri thờ ơ và thời gian tồn tại ngắn hơn:

   • Hầu hết các thành viên không tích cực tham gia thảo luận và bỏ phiếu về đề xuất
   • Thời gian sống trung bình của DAO chỉ là 18 tháng

3. Sự cân bằng giữa lợi ích thương mại và lợi ích công cộng:

   • Một số thành viên chỉ chú trọng vào lợi nhuận thương mại ngắn hạn, dẫn đến vấn đề "đi nhờ".
   • Có mâu thuẫn giữa việc theo đuổi hiệu quả và duy trì lợi ích công cộng

Chiến lược đối phó

Để giải quyết các vấn đề nêu trên, DAO đang khám phá nhiều chiến lược khác nhau:

1. Cải tiến cơ chế bỏ phiếu:

   • Giới thiệu các mô hình mới như bỏ phiếu theo bình phương, bỏ phiếu theo số lượng tối thiểu, bỏ phiếu dựa trên danh tiếng, v.v.
   • Thực hiện bỏ phiếu uỷ quyền, thực hành dân chủ thanh khoản

2. Tối ưu hóa mô hình kích thích kinh tế:

   • Phân bổ lại token thông qua phần thưởng, pool quyền lợi, và các hình thức thưởng khác.

3. Nâng cao cơ chế giao tiếp giữa các thành viên:

   • Tăng cường khả năng giải quyết xung đột
   • Đảm bảo sự bình đẳng trong quá trình giao tiếp
   • Cải thiện chất lượng và hiệu quả của việc giao tiếp và thương lượng

Kết luận

DAO đại diện cho sự khám phá của con người về hình thức tổ chức tốt hơn, nhưng vẫn còn khoảng cách giữa lý tưởng và thực tế. Vấn đề cơ bản của tổ chức là làm thế nào để thực hiện và duy trì quản trị hiệu quả. Chúng ta cần nhận thức rằng, không có thiết kế tổ chức nào là hoàn hảo, điều quan trọng là phải thực hiện sự cân nhắc và lựa chọn trong quá trình quản trị.

Trong tương lai, chúng ta cần suy nghĩ thêm: Trong những trường hợp nào thì hình thức DAO là phù hợp? Ranh giới của DAO ở đâu? Những quyết định nào phù hợp với trí tuệ tập thể, những quyết định nào cần được thực hiện một cách quyết đoán? Mặc dù những câu hỏi này có thể không có câu trả lời tiêu chuẩn, nhưng các giá trị cốt lõi mà DAO theo đuổi sẽ tiếp tục thúc đẩy sự tối ưu hóa hình thức tổ chức của con người.