Phân tích toàn diện hệ thống quản lý tài sản tiền điện tử của Malaysia

Một, khung quy định

Malaysia áp dụng mô hình "quản lý kép" đối với tài sản tiền điện tử, chủ yếu do Ngân hàng Quốc gia Malaysia và Ủy ban Chứng khoán Malaysia cùng đảm nhiệm chức năng quản lý. Ngân hàng Quốc gia chịu trách nhiệm về chính sách tiền tệ và ổn định tài chính, không công nhận bất kỳ đồng tiền số nào do tư nhân phát hành là tiền tệ hợp pháp. Ủy ban Chứng khoán thì chịu trách nhiệm đưa các tài sản mã hóa đủ điều kiện vào hệ thống quản lý thị trường vốn. Nhìn chung, Malaysia coi tài sản mã hóa là một sản phẩm chứng khoán/đầu tư chứ không phải là tiền tệ để quản lý.

Cơ sở pháp lý của hệ thống quy định đến từ "Nghị định 2007 về Thị trường Vốn và Dịch vụ (Tiền điện tử và Token số là chứng khoán)" có hiệu lực từ năm 2019. Nghị định này trao quyền cho Ủy ban Chứng khoán để thực hiện việc quản lý, và quy định rằng chỉ cần tài sản mã hóa đáp ứng một số thuộc tính đầu tư nhất định, nó có thể được coi là chứng khoán. Sau đó, Ủy ban Chứng khoán đã lần lượt phát hành nhiều quy định bổ sung, bao gồm "Hướng dẫn cho các nhà khai thác thị trường được công nhận" và "Hướng dẫn về tài sản số", quy định các điều kiện tham gia cho sàn giao dịch tài sản số, nền tảng phát hành lần đầu của sàn giao dịch và dịch vụ lưu ký tài sản số.

Về các biện pháp quản lý cụ thể, Malaysia có ngưỡng cấp phép rõ ràng. Các nền tảng giao dịch tài sản số phải đăng ký là nhà điều hành thị trường được công nhận, đáp ứng các yêu cầu tuân thủ tiêu chuẩn cao, bao gồm đăng ký tại địa phương, có vốn tối thiểu, cơ chế kiểm soát rủi ro vững mạnh, các biện pháp chống rửa tiền và quy trình KYC. Ngoài ra, Ủy ban Chứng khoán còn đưa ra hệ thống "người giữ tài sản số", yêu cầu các tổ chức cung cấp dịch vụ lưu ký tài sản phải có giấy phép liên quan và đảm bảo tài sản của khách hàng được lưu trữ độc lập, ghi chép rõ ràng, tách biệt rủi ro.

Đối với các dịch vụ ví, nếu chỉ cung cấp chức năng ví phần mềm phi tập trung, thì tạm thời không nằm trong phạm vi quản lý; nhưng nếu nó đồng thời có chức năng đổi tiền tệ pháp định hoặc lưu trữ, thì cần phải có các điều kiện về thanh toán hoặc lưu trữ tương ứng. Cách xử lý khác biệt này cân nhắc giữa phát triển đổi mới và khả năng quản lý.

Hai, quản lý sàn giao dịch và cấu trúc thị trường

Đến năm 2025, Malaysia có tổng cộng 6 sàn giao dịch tài sản tiền điện tử được cấp phép bởi Ủy ban Chứng khoán, bao gồm:

1. Luno Malaysia: Nền tảng tuân thủ có thị phần cao nhất, được thành lập vào năm 2013, là nền tảng đầu tiên nhận giấy phép, hỗ trợ giao dịch khoảng 18 loại tài sản tiền điện tử được quản lý.
2. SINEGY: Sàn giao dịch địa phương được thành lập vào năm 2017, nổi bật với tính tuân thủ và an toàn, hỗ trợ ít loại coin.
3. Tokenize Malaysia: Thành lập vào năm 2017, hoạt động trải rộng ở Malaysia, Singapore, Việt Nam và các nơi khác, nhận được khoản đầu tư từ ngân hàng đầu tư địa phương Kenanga.
4. MX Global: Thành lập vào năm 2018, nền tảng giao dịch địa phương, từng nhận đầu tư từ một nền tảng giao dịch nhất định, hỗ trợ giao dịch các loại tài sản tiền điện tử chính.
5. HATA Digital: Được phê duyệt nguyên tắc vào năm 2022, là sàn giao dịch được cấp phép thứ 5, có chức năng giao dịch thị trường đô la độc lập.
6. Torum International: Được phê duyệt vào năm 2024, là sàn giao dịch thứ 6, định vị là nền tảng "xã hội + tài chính", hiện vẫn đang trong giai đoạn chuẩn bị trước khi ra mắt.

Các nền tảng trên đều là những nhà điều hành thị trường được công nhận, kết nối với hệ thống ngân hàng địa phương, hỗ trợ nạp tiền, rút tiền và trao đổi coin bằng đồng Ringgit Malaysia, tạo thành nền tảng cho hệ sinh thái dịch vụ tài sản số tuân thủ tại Malaysia.

Theo quy định của Ủy ban Chứng khoán, mỗi loại tài sản tiền điện tử được niêm yết trên sàn giao dịch có giấy phép đều phải trải qua phê duyệt. Đến đầu năm 2025, có 22 loại mã hóa được phép giao dịch, bao gồm các loại coin chính, coin chuỗi công khai, coin DeFi, v.v. Đáng chú ý là chưa có bất kỳ stablecoin hay coin riêng tư nào được chấp thuận giao dịch. Điều này cho thấy các cơ quan quản lý Malaysia có thái độ thận trọng trong việc chọn lựa các loại coin, tập trung kiểm soát rủi ro ngoại hối và rủi ro rửa tiền.

Ba, cơ chế vào ra vốn và kiểm soát ngoại hối

Các sàn giao dịch có giấy phép tại Malaysia thường hỗ trợ nạp và rút tiền bằng đồng nội tệ Ringgit Malaysia. Người dùng có thể nạp tiền pháp định vào tài khoản sàn giao dịch thông qua chuyển khoản ngân hàng địa phương, sau đó đổi sang Tài sản tiền điện tử; hoặc có thể bán tài sản mã hóa mà mình nắm giữ, rút tiền về tài khoản ngân hàng của mình bằng Ringgit. Hầu hết các nền tảng không thu phí đối với việc nạp tiền qua ngân hàng, trong khi việc rút tiền thường chỉ tính phí tượng trưng, mức độ tham gia tổng thể khá thấp.

Ngoài ra, nhà đầu tư cũng có thể chuyển đổi Tài sản tiền điện tử của các đồng coin hợp quy từ ví cá nhân trên chuỗi sang sàn giao dịch để thực hiện giao dịch, sau khi giao dịch hoàn tất, tài sản cũng có thể được rút về ví trên chuỗi. Sự sắp xếp này cung cấp cho người dùng kênh lưu thông hai chiều giữa tiền pháp định và tài sản số. Tuy nhiên, tất cả các giao dịch rút và nạp tiền đều cần phải trải qua quy trình xác minh danh tính và kiểm tra chống rửa tiền, đặc biệt đối với các giao dịch rút lớn hoặc bất thường, nền tảng sẽ thực hiện kiểm tra bổ sung.

Malaysia đã thực hiện chính sách kiểm soát vốn nghiêm ngặt trong thời gian dài, nhằm ngăn chặn việc hình thành kênh rút vốn thông qua Tài sản tiền điện tử, các cơ quan quản lý đã áp dụng các biện pháp sau đối với các sàn giao dịch:

• Chỉ cho phép giao dịch định giá bằng Ringgit: Sàn giao dịch không được cung cấp các cặp giao dịch định giá bằng đô la Mỹ hoặc các ngoại tệ khác, cũng không được phép giao dịch stablecoin.
• Rút tiền chỉ giới hạn ở tài khoản ngân hàng nội địa: Việc rút tiền pháp định phải chuyển vào tài khoản ngân hàng nội địa đứng tên người dùng, nghiêm cấm chuyển đến tài khoản của bên thứ ba.
• Kiểm tra rút tiền mã hóa: Mặc dù về mặt kỹ thuật cho phép người dùng rút coin đến ví cá nhân, nền tảng thường sẽ thiết lập độ trễ hoặc quy trình phê duyệt bổ sung.

Những thiết kế này hiệu quả trong việc ngăn chặn tài sản tiền điện tử trở thành công cụ chuyển tiền, khiến cho nhà đầu tư dù có mua bitcoin, ethereum và các loại coin biến động cao khác cũng khó có thể chuyển đổi chúng thành tài sản ngoại tệ để thực hiện chuyển tiền ra nước ngoài. Quan điểm cơ bản của cơ quan quản lý là: "không cấm hành vi giao dịch, nhưng kiểm soát mục đích xuyên biên giới".

Bốn, Mô hình quản lý quỹ và bảo đảm tài sản của khách hàng

Tất cả các sàn giao dịch được cấp phép ở Malaysia đều áp dụng mô hình giao dịch lưu ký tập trung, tức là người dùng cần nạp tài sản vào ví hoặc tài khoản trên nền tảng để thực hiện giao dịch, không thể sử dụng ví trên chuỗi cá nhân để giao dịch trực tiếp hoặc giao dịch trên chuỗi. Trong mô hình này, tài sản mà nhà đầu tư nắm giữ được bảo quản bởi bên lưu ký của nền tảng, cá nhân chỉ có thể xem số dư và đặt lệnh giao dịch thông qua tài khoản trên nền tảng.

Về mặt nền tảng, cần đảm bảo rằng tài sản của khách hàng được lưu trữ tách biệt nghiêm ngặt với tài sản của công ty, và áp dụng cơ chế lưu trữ ví lạnh/đa chữ ký thích hợp. Yêu cầu này xuất phát từ "Hướng dẫn về Tài sản số" và "Hướng dẫn Bảo vệ Tài sản của Khách hàng" do Ủy ban Chứng khoán quy định, nhằm mục đích ngăn chặn nền tảng sử dụng sai tài sản của người dùng hoặc mất mát tài sản.

Ủy ban Chứng khoán Malaysia đã giới thiệu chế độ "Người quản lý tài sản kỹ thuật số", thiết lập ngưỡng quản lý chuyên biệt cho các tổ chức cung cấp dịch vụ lưu trữ token. Tính đến cuối năm 2023, đã có 3 tổ chức, bao gồm CoKeeps, nhận được sự chấp thuận nguyên tắc.

Trước khi cơ chế này được triển khai đầy đủ, hầu hết các nền tảng đã sử dụng dịch vụ lưu ký tài sản số từ các nhà lưu ký quốc tế bên thứ ba:

• Luno Malaysia: Hợp tác với BitGo để lưu trữ tài sản tiền điện tử, tiền tệ fiat được quản lý bởi tổ chức tín thác địa phương MTrustee.
• Tokenize：Tài sản được lưu ký bởi BitGo và Universal Trustee.
• SINEGY: cũng áp dụng giải pháp lưu trữ độc lập, đảm bảo tính độc lập của tài sản khách hàng.

Ủy ban chứng khoán yêu cầu tất cả các sàn giao dịch có giấy phép:

• Duy trì tỷ lệ dự trữ 1:1, tài sản của khách hàng không được sử dụng cho mục đích khác.
• Thực hiện báo cáo kiểm toán tài sản định kỳ và chứng minh dự trữ.
• Cấm nền tảng thực hiện bất kỳ hình thức cho vay tài sản khách hàng hoặc đầu tư có đòn bẩy.

Thiết kế hệ thống này, đặc biệt là sau sự kiện tại một sàn giao dịch, có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm lòng tin của nhà đầu tư. Nền tảng Malaysia do tài sản được lưu ký bởi bên thứ ba và không được phép sử dụng tài sản của khách hàng, vì vậy trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động, nó thể hiện sự ổn định và đáng tin cậy trong quản lý hơn.

V. Tình trạng thị trường và cấu trúc cạnh tranh của nền tảng

Thị trường tài sản tiền điện tử tại Malaysia trong những năm gần đây đã có sự tăng trưởng ổn định. Mặc dù khởi đầu muộn, nhưng nhờ vào khung quy định rõ ràng và sự tăng cường niềm tin của nhà đầu tư, các sàn giao dịch tuân thủ quy định đã dần dần xây dựng được cơ sở người dùng địa phương và quy mô hoạt động. Tính đến cuối năm 2021, quy mô giao dịch hàng năm của toàn quốc trong thị trường tiền điện tử đã đạt khoảng 21 tỷ ringgit. Trong suốt năm 2022, số lượng tài khoản giao dịch tài sản kỹ thuật số mới đạt 128,000, tương đương với quy mô mở tài khoản trên thị trường chứng khoán truyền thống.

Về cấu trúc cạnh tranh của nền tảng, nó thể hiện một cấu trúc tập trung cao độ. Luno Malaysia, với tư cách là sàn giao dịch đầu tiên được cấp phép, luôn ở vị trí dẫn đầu tuyệt đối trên thị trường. Theo dữ liệu công khai năm 2024, số lượng người dùng đã đăng ký trên nền tảng này đã vượt qua 1 triệu, tổng số giao dịch vượt qua 72 triệu giao dịch, với tổng tài sản được quản lý lên tới 4,28 tỷ ringgit. Doanh thu giao dịch hàng năm đạt 87 tỷ ringgit, chiếm hơn 90% toàn bộ thị trường sàn giao dịch được cấp phép. Luno có lợi thế về hỗ trợ đồng coin, trải nghiệm người dùng và quản lý tuân thủ, giữ vững vị trí dẫn đầu trên thị trường.

Các sàn giao dịch còn lại có thị phần tương đối hạn chế, nhưng cũng có những đặc điểm và con đường phát triển riêng.

• Tokenize Malaysia nhờ vào nền tảng đầu tư của Kenanga, có một mức độ nhận thức nhất định trong số người dùng tài chính truyền thống tại địa phương, và đã ra mắt một số loại coin chưa được Luno bao phủ;
• MX Global vì đã nhận được đầu tư từ một nền tảng giao dịch nào đó, đã có sự tăng trưởng người dùng đáng kể sau năm 2022, trở thành nền tảng phát triển nhanh nhất ngoài Luno;
• HATA Digital sẽ bắt đầu thử nghiệm từ năm 2024, nhờ vào khu vực giao dịch bằng đô la Mỹ và tính năng tích hợp thanh khoản bên ngoài, đã thu hút sự chú ý của người dùng chuyên nghiệp.

Tổng thể mà nói, thị trường tuân thủ của Malaysia vẫn do Luno dẫn đầu, các nền tảng khác phát triển khác biệt. Số lượng người dùng và khối lượng giao dịch của các nền tảng như Tokenize, MX, SINEGY, HATA thấp hơn nhiều so với Luno, nhưng họ đang sử dụng các chiến lược khác nhau để thu hút những nhóm đối tượng cụ thể.

Xét từ góc độ hồ sơ nhà đầu tư, người dùng lẻ chiếm ưu thế, độ tuổi trẻ rõ rệt. Dữ liệu từ Luno cho thấy, độ tuổi trung bình của các nhà đầu tư là 34,8 tuổi, nam giới chiếm 76%, số tiền gửi trung bình mỗi lần là 100 ringgit, thể hiện đặc điểm của một thị trường bán lẻ "nhỏ lẻ, nhiều lần". Đồng thời, tỷ lệ người dùng nữ đang tăng lên từng năm, dự đoán năm 2024 sẽ tăng 17%, cho thấy mức độ chấp nhận của thị trường ngày càng mở rộng. Luno cũng đã ra mắt dịch vụ "Luno tổ chức" vào năm 2024, cung cấp API, thanh khoản OTC và lưu ký chuyên nghiệp, cho thấy nền tảng này đang tích cực mở rộng thị trường khách hàng có giá trị tài sản cao và thị trường tổ chức.

Mức độ giao dịch trên thị trường liên quan chặt chẽ đến tình hình quốc tế. Sau sự kiện của một sàn giao dịch vào năm 2022, khối lượng giao dịch đã giảm xuống, nhưng từ năm 2023, giá Bitcoin phục hồi và sự thúc đẩy từ ETF đã khiến khối lượng giao dịch trong quý 3 năm 2023 tăng mạnh hơn 300% so với quý trước. Năm 2024, Bitcoin lần đầu tiên vượt mốc 100.000 USD, càng thúc đẩy ý định giao dịch và nhiệt độ mở tài khoản.

Báo cáo của Ủy ban Chứng khoán chỉ ra rằng, hơn 72% tài khoản giao dịch thuộc về nhà đầu tư dưới 45 tuổi, phản ánh rằng thị trường này chủ yếu được cấu thành từ người dùng gốc kỹ thuật số. Một số dự án và sự kiện đã thu hút sự chú ý rộng rãi, cho thấy thị trường rất nhạy cảm với các mã thông báo mới, airdrop và ứng dụng đổi mới, nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường giáo dục nhà đầu tư trong tương lai.

Tổng thể, thị trường tài sản tiền điện tử của Malaysia đã thiết lập một hệ sinh thái giao dịch với đặc điểm là các nhà đầu tư cá nhân trẻ tuổi, có độ tập trung cao của các nền tảng và hoạt động giao dịch chịu ảnh hưởng rõ rệt từ xu hướng toàn cầu, trên cơ sở chính sách quản lý rõ ràng và nền tảng tuân thủ an toàn. Với việc dần dần mở rộng các loại token và hoàn thiện hệ thống công cụ tuân thủ, thị trường vẫn có tiềm năng phát triển hơn nữa.

Sáu, Hiện tượng sử dụng các nền tảng không được cấp phép và thái độ quản lý

Mặc dù Malaysia đã thiết lập một hệ thống cấp phép nghiêm ngặt, nhưng trong thị trường thực tế, một số nhà đầu tư kỳ cựu vẫn đang sử dụng các nền tảng chưa đăng ký ở nước ngoài. Các nền tảng này cung cấp nhiều loại coin giao dịch hơn, công cụ đòn bẩy và các sản phẩm tài chính phái sinh, thu hút mạnh mẽ các nhà giao dịch tần suất cao và những người tìm kiếm lợi nhuận cao. Nhiều nhà đầu tư coi sàn giao dịch được cấp phép địa phương như là "kênh nạp rút tiền", tức là thực hiện giao dịch và thu lợi nhuận qua các nền tảng chưa đăng ký, sau đó chuyển tài sản vào nền tảng được cấp phép để chuyển đổi thành Ringgit.

Hiện tượng này phản ánh sự hạn chế của thị trường tuân thủ địa phương về loại coin, loại sản phẩm và công cụ đầu tư, đồng thời phơi bày mâu thuẫn giữa sự toàn cầu hóa của ngành mã hóa và quy định địa phương.

Đối mặt với tình huống nêu trên, Ủy ban Chứng khoán Malaysia đã thực hiện các hành động quản lý nâng dần, hình thành một bộ cơ chế hạn chế và trừng phạt có hệ thống:

1. Hệ thống danh sách cảnh báo nhà đầu tư: Ủy ban chứng khoán duy trì và công bố công khai "danh sách cảnh báo nhà đầu tư", liệt kê các nền tảng nước ngoài cung cấp dịch vụ cho người dùng địa phương mà không được đăng ký. Ví dụ, nhiều nền tảng không có giấy phép đã được đưa vào danh sách từ sớm trong năm 2020--2021 và rõ ràng thông báo cho công chúng rằng "giao dịch với những thực thể này sẽ không được bảo vệ bởi luật pháp Malaysia".

2. Thực thi pháp luật chính thức và lệnh cấm:

Ủy ban Chứng khoán đã nhiều lần phát đi lệnh bằng văn bản và chỉ trích công khai đối với các nền tảng lớn:

• Tháng 7 năm 2021: Yêu cầu một nền tảng ngừng phục vụ người dùng Malaysia trong 14 ngày làm việc, đóng cửa trang web, ứng dụng và kênh tiếp thị, và yêu cầu người sáng lập tự mình đảm bảo thực hiện.
• Tháng 5 năm 2023: Lệnh tương tự được gửi đến CEO của một nền tảng, yêu cầu rút lui hoàn toàn khỏi thị trường Malaysia.
• Tháng 12 năm 2024: Ủy ban Chứng khoán thông báo rằng một nền tảng đã cung cấp dịch vụ giao dịch trái phép, và yêu cầu họ đóng cửa tất cả các nền tảng giao dịch hướng đến Malaysia trong vòng 14 ngày, do CEO chịu trách nhiệm hoàn trả tài sản của người dùng.

3. Sự kết hợp giữa công nghệ và các biện pháp tài chính để phong tỏa:

Quản lý hành